Kiểm tra "sức khỏe" nhà thầu giao thông

Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (QL 14) do Công ty CP Tập đoàn Đức Long Gia Lai khai triển một cách ậm ạch. Trong khoảng thời kì ngắn, các dự án BOT nâng cấp mở rộng QL 1 được nhất tề khởi công và phấn đấu hoàn tất vào năm 2016. Tuy nhiên, sau lễ khởi công thì bài toán tiến độ đang được đặt ra, khi một số chủ đầu tư, nhà thầu đang biểu lộ về năng lực, "sức khỏe", khó bảo đảm để hoàn thành mục tiêu... Khúc dạo đầu... Ậm ạch Mới đây, Tổng công ty Xây dựng công trình liên lạc (Cienco) 4 đã hoàn tất đổ bê-tông cọc khoan nhồi mố M1 cầu La Man - "sản phẩm" trước nhất của dự án BOT mở rộng QL 1 đoạn Nghi Sơn - Cầu Giát (tổng mức đầu tư hơn 3.600 tỷ đồng). Đây cũng là hạng mục trước tiên được hoàn thành của đại công trình mở mang QL 1 từ Thanh Hóa đến Cần Thơ kể từ ngày khởi công dự án thành phần đầu tiên vào tháng 3 vừa qua. "Hạng mục này tuy nhỏ, nhưng đánh dấu sự khởi đầu trơn tru của dự án" - giám đốc điều hành Cienco 4 Lê Ngọc Hoa nhận định. Mặc dù chưa nhận được giấy chứng thực đầu tư, cũng như ký giao kèo tín dụng với BIDV, nhưng Cienco 4 vẫn chủ động ứng vốn để khai triển thi công. Nhìn tổng thể, việc làm linh hoạt như Cienco 4 không nhiều. Các nhà đầu tư của 15 dự án BOT mở mang QL 1 còn lại và ba dự án mở rộng QL 14 đến nay chưa hoàn tất công tác chuẩn bị, những gì nhìn thấy vẫn là "án binh bất động". Dù các dự án BOT khá rõ ràng về tiến độ, tuy nhiên công tác GPMB luôn là "lực cản" làm tiến độ bị kéo dài, nhà đầu tư có nguy cơ thua lỗ, chây ỳ khiến công trình dở dang. Tình trạng này đã xảy ra tại hàng loạt dự án BOT mở rộng QL 14 trước đây, khiến người ta không thể không nghĩ suy và liên quan. Hầu hết các nhà đầu tư đẵn dùng vốn vay nhà băng, ngày nay do khó cho vay, nên nhà băng "mở rộng cánh cửa", nhưng nếu trong tương lai có biến động lãi suất, chẳng ai dám chắc các dự án được giải ngân đúng như cam kết. Tương tự, tại khu vực Tây Nguyên, dự án nâng cấp mở mang đường Hồ Chí Minh (QL 14) do công ty CP Tập đoàn Đức Long Gia Lai làm chủ đầu tư đã khởi công hơn ba năm nay nhưng chưa đoạn nào hoàn thành, đưa vào dùng. Cuối năm 2010, dự án BOT mở mang, nâng cấp QL 14 (đoạn km 817 - km 887), thực dân địa phận tỉnh Đác Nông và đoạn từ thị xã Đồng Xoài (Bình Phước) đến giáp giới tỉnh Đác Nông đều do Tập đoàn Đức Long Gia Lai làm chủ đầu tư theo hình thức BOT bắt đầu khai triển thi công. Khúc dạo đầu khá hoành tráng nhưng triển khai vài tháng, dự án rơi vào tình trạng ì ạch, khiến tuyến giao thông huyết quản qua Tây Nguyên tắc nghẽn. Theo phương án ban đầu, dự án được duyệt y với tổng mức đầu tư 1.800 tỷ đồng, sau hai tháng đã phải tạm ngừng để điều chỉnh quy mô xuống 1.100 tỷ đồng vì nguồn vốn đầu tư vượt quá năng lực của chủ đầu tư. Thi công cầm chừng đến tháng 5-2012, đã có tám trên tổng số 10 gói thầu chính thức ngừng hẳn do chủ đầu tư cố tình lánh né, không tính sổ cho các nhà thầu theo cam kết. Và mới đây, Bộ GTVT nối "ưu ái" giao dự án nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh (QL 14) đoạn TP Plây Cu - Cầu 110 dài gần 60 km, tổng vốn đầu tư gần 1.800 tỷ đồng cho Đức Long Gia Lai. Cuối tháng 6 vừa qua, hai dự án BOT mở rộng QL 1 thứ 15 và 16, gồm đoạn qua tỉnh Quảng Trị và qua nam tỉnh Quảng Bình được khởi công, tiến sát nấc thang hoàn thành mục tiêu khởi công tuốt tuột các dự án BOT. Tuy nhiên, điều đáng nói là một cuộc "kiểm điểm, rút kinh nghiệm" về tiến độ các dự án mở mang QL 1 đã diễn ra và kéo dài ở cả hai dự án. Trong lễ khởi công đoạn qua Quảng Trị do Liên danh Công ty CP Tập đoàn Trường Thịnh - Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn làm chủ đầu tư, Phó Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấc Bộ GTVT và nghiêm khắc chấn chỉnh chủ đầu tư về tình trạng chậm trễ của các dự án liên lạc. Dự án hơn 10 km làm 5 năm chưa xong mà Phó Thủ tướng nhắc ở trên chính là dự án nâng cấp QL 1 đoạn Đông Hà - Quảng Trị do Trường Thịnh đảm đang, khởi công từ năm 2008, lẽ ra phải hoàn thành từ năm 2010, nhưng đến nay mới đạt khoảng 65% kế hoạch. Dự án chỉ phải giải phóng mặt bằng khoảng 6 km, mà Trường Thịnh vẫn chần chờ, thiếu tích cực, người dân đi trên đường giữa trời nắng vẫn phải mặc áo mưa... Chỉnh đốn tình trạng chậm trễ Tại hội nghị triển khai các dự án mở mang QL 1 do Bộ GTVT tổ chức tại TP Vinh (Nghệ An) mới đây, Thứ trưởng Trương Tấn Viên đã nhấn mạnh: Sẽ xử lý cương quyết các nhà thầu năng lực kém, không cho phép xảy ra tình trạng gặp vướng mắc, khó khăn là chây ỳ, dây dính, thuê lao động mùa vụ vào làm theo kiểu "đưa dân cày vào làm đường cao tốc". Đây là dự án quy mô toàn quốc, không còn là việc riêng của Bộ GTVT. Việc mở mang toàn tuyến sẽ biến thành đại công trường, tiến độ đòi hỏi nhanh nhưng phải có hiệu quả, nếu không chuẩn bị kỹ lưỡng sẽ dẫn đến mất an toàn liên lạc. Đánh giá về việc thi công một số đoạn mở mang tuyến QL 1 trong thời gian qua, các chuyên gia cho rằng, còn nhiều khiếm khuyết trong khâu thiết kế, thi công của tham mưu giám sát và nhà thầu. Nhiều nhà thầu chưa nghiêm chỉnh thực hành theo tiến độ đã cam kết trong hợp đồng, khiến một số gói thầu bị chậm... Vừa qua, Bộ GTVT ban bố bản đánh giá năng lực các chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu tham mưu và xây lắp. Sau khi "chấm phúc khảo", có sự "căn chỉnh" lại so với kết quả trước đó nhưng tỷ lệ nhà thầu xây lắp chưa đáp ứng đề nghị vẫn chiếm tới 13%. Bộ GTVT đã nâng hạng cho sáu nhà thầu từ chưa đáp ứng lên đáp ứng đề nghị, gồm Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn, Tổng công ty xây dựng Thành An (Bộ Quốc phòng); Tổng công ty Vinaconex (Bộ Xây dựng); Công ty Liên hợp xây dựng Vạn Cường; Công ty CP Đầu tư và xây dựng giao thông 1; Công ty CP Đầu tư và xây dựng công trình giao thông Phương Thành. Bộ cũng "giáng cấp" xuống chưa đáp ứng đề nghị đối với Công ty xây dựng công trình giao thông 892; công ty CP Coma 3... Điều đáng lo ngại, dù lọt qua các vòng tuyển chọn, nhưng hồ hết nhà thầu nội có năng lực tài chính rất kém, hoạt động cốt tử bằng vốn tạm ứng của chủ đầu tư. Công tác kiểm soát chất lượng yếu, tổ chức thi công lôi thôi, thẳng thớm để mất an toàn cần lao. Đó là những điều rất đáng lo ngại. * Tính đến giữa tháng 7-2013, Bộ giao thông tải đã khởi công 16/17 dự án BOT mở rộng, nâng cấp QL 1 và 3/3 dự án BOT mở mang QL 14 qua Tây Nguyên. Dự án BOT mở rộng QL 1 rút cục (đoạn Cần Thơ - Phụng Hiệp dài 22 km) cũng sẽ được rốt ráo khởi công cuối tháng 7 này. Bài và ảnh: XÍCH TÙNG